16 listopada 2024 r. W Teatrze Miejskim w Gliwicach odbyła się uroczystość finałowa III edycji Konkursu o Nagrodę Dramaturgiczną im. Tadeusza. Nagrodę Główną i 50 000zł otrzymała Katarzyna Szaulińska za dramat „Kret/Mara”.
Autorka jest poetką, prozaiczką, psychiatrką i psychoterapeutką. W 2022 roku opublikowała nominowany do Nagrody Literackiej Nike zbiór opowiadań “Czarna ręka zsiadłe mleko”. Napisała także książki poetyckie “Druga osoba” (Biuro Literackie, 2020) i “Kryptodom” (Biuro Literackie, 2023) oraz scenariusz komiksu o depresji “Czarne fale” i monodram “Córcia” wystawiony w Teatrze WARSawy. Zbiór angielskich tłumaczeń jej wierszy “Faith in Strangers” (tłum. Mark Tardi) został wydany w USA (Toad Press/Veliz Press, 2021).
„Kret/Mara” jest opowieścią o podróży, mroczną diagnozą człowieczeństwa, ciemną i pełną rozpaczy. Jest jednak i czymś więcej. Jest opowieścią o odkupieniu. Opowieścią o tym, że możemy skonfrontować się z własnym okrucieństwem, egoizmem i małością, aby prosić skrzywdzonych o wybaczenie. Podjąć decyzję, że pokute jest najwłaściwszą drogą. Bardzo to w duchu Dostojewskiego, w duchu „Zbrodni i kary” – tak jakbyśmy wracali do źródeł literatury, szukając w niej pocieszenia i rady. – napisała w laudacji Małgorzata Sikorska-Miszczuk, przewodnicząca Kapituły Nagrody, w której zasiadali Zyta Rudzka, Beniamin Bukowski, Roman Pawłowski i Paweł Szkotak.
W finale konkursu znalazły się także teksty „Błoto” Łukasza Pawłowskiego i „Norman Freeman” Agnieszki Jelonek.
Mijają trzy lata od powołania Nagrody i uważam, że jest to dla czas bardzo dobrze wykorzystany dla wspierania młodej polskiej dramaturgii. Po sukcesie Małgorzaty Maciejewskiej i dwóch realizacjach jej tekstu „Feblik”, w Teatrze Miejskim w Gliwicach powstaje spektakl VR na podstawie nagrodzonego tekstu „Szwaczka” Łukasza Barysa. Pojawiają się także kolejne inicjatywy wokół współczesnych tekstów, jak spektakl internetowy Macieja Piasnego. Dokładamy starań, by finaliści naszego Konkursu zyskali należne ich twórczości wsparcie. Pracujemy także nad rozwojem bazy sztuk konkursowych dla stałego zwiększania obiegu nowych tekstów w polskich teatrach. Z niecierpliwością czekamy na kolejne realizacje, w tym „Kret/Marę” Katarzyny Szaulińskiej. – powiedział Grzegorz Krawczyk, dyrektor Teatru Miejskiego w Gliwicach, przewodniczący Rady Programowej Nagrody.
—
Laudacja Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk dla Katarzyny Szaulińskiej
„KRET/MARA” KATARZYNY SZAULIŃSKIEJ:
OPOWIEŚĆ O KOŃCU ŚWIATA
Nagrodziliśmy opowieść o miłości, niemiłości i wciskaniu czerwonego guzika.
Nagrodziliśmy kunszt, z jakim Autorka o tym opowiada.
Nagrodziliśmy jej postapokaliptyczną wyobraźnię.
Główna bohaterka dramatu, Mara, nie objawia nam się w spektakularnej sytuacji.
Poznajemy ją, gdy zmywa naczynia. Ogląda też nagranie, w którym Alos, jej była partnerka, prosi, by odwiedziła ją w Zonie.
Ta sytuacja nie zapowiada końca świata.
Nie zapowiada katastrofy, zniszczeń, śmierci i destrukcji.
Sytuacja jest zwyczajna.
Mara zmywa naczynia, jej palce dotykają powierzchni talerzy.
Kto by pomyślał, że tymi samymi palcami Mara nacisnęła czerwony guzik? Tak, ten słynny czerwony guzik, który niszczy świat?! Wprawdzie (tym razem) nie c a ł y świat, tylko mały jego fragment – pocisk zamienił w pył kawałek ulicy i kamienicę z lokatorami… W Zonie, która powstała po katastrofie, pojawiła się wówczas głęboka Jama, żarłoczna i radioaktywna, rozświergotana muzyką z liczników Geigera.
Jak to się stało?
Jak doszło do naciśnięcia guzika?
I czy nie jesteśmy przyzwyczajeni do narracji, w których czerwone guziki naciskają wyłącznie mężczyźni?
Znamy ich dobrze: to szaleni dyktatorzy, albo psychopatyczni przywódcy imperiów zła, lub fanatyczni terroryści, ewentualnie szantażyści wielkiego formatu.
Czerwonych guzików nie wciskają młode, sympatyczne, wykształcone żony i matki, piękne, świadome kobiety, zajmujące odpowiedzialne stanowiska zawodowe, segregujące odpady i zatroskane o Ziemię.
Jednak Autorka opowiada o t a k i e j właśnie bohaterce i o potencjale zniszczenia, który w niej tkwi.
„Kret/Mara” to historia o współczesnej kobiecie, a nie psychopatycznych mężczyznach bez wglądów w siebie, agresywnych i brutalnych, nieempatycznych i okrutnych, opętanych żądzą władzy i skupionych na własnym ego.
Do tej pory to oni byli jedynym dysponentami czerwonych guzików, wrogiem rozpoznanym i zdiagnozowanym – i, pani Katarzyno, droga Autorko, po co było to psuć? (żart)
Przecież jest ratunek dla świata, który boi się końca świata.
Oddajmy czerwone guziki kobietom.
W nich nadzieja.
One nigdy, przenigdy ich nie wcisną.
Bo są kobietami.
Są lepszymi ludźmi.
Ale nie w tym dramacie.
Bohaterka „Kreta/Mary” nie bierze odpowiedzialności za własne postępki, wybory, za swoje życie, tylko mści się i wciska czerwony guzik.
Potem żyje (spokojnie?) ze świadomością zbrodni, oczyszczona z zarzutów, niepoddana karze, uniewinniona dzięki protekcji męża.
Aż pewnego dnia wyrusza w podróż do skażonej Zony i rozćwierkanej Jamy, do miejsca wybuchu i zniszczenia, by odwiedzić umierającą – wskutek jej decyzji – kochankę.
Ta podróż stanie się dla Mary podróżą do piekła.
Ale ta podróż wypali wszystko, co w bohaterce niegodne, tchórzliwe i zakłamane, małe, mroczne i egoistyczne.
„Kret/Mara” jest opowieścią o podróży, mroczną diagnozą człowieczeństwa, ciemną i pełną rozpaczy.
Jest jednak i czymś więcej.
Jest opowieścią o odkupieniu.
Opowieścią o tym, że możemy skonfrontować się z własnym okrucieństwem, egoizmem i małością, aby prosić skrzywdzonych o wybaczenie.
Podjąć decyzję, że pokute jest najwłaściwszą drogą.
Bardzo to w duchu Dostojewskiego, w duchu „Zbrodni i kary” – tak jakbyśmy wracali do źródeł literatury, szukając w niej pocieszenia i rady.
Uznanie winy, prośba o wybaczenie, potrzeba pokuty kończy i zamyka erę mroku w bohaterce, rozświetla serce Mary.
Gdy tak się dzieje, gdy my – jako ludzie, jednostki i narody – podążamy taką drogą, możemy zacząć od nowa budować życie, zmieniać świat, zatrzymać jego destrukcję.
…Zastanawiam się też, że skoro pisarze tak uparcie wysyłają swoich bohaterów w podróż do piekła, po odkupienie win i skruchę, może jednak koniec świata tak szybko nie nastąpi?
A jeśli jednak nastąpi, to pisarzom będzie łatwiej, bo powiedzą: „my jako grupa zawodowa daliśmy z siebie wszystko, zrobiliśmy swoje i z czystym sumieniem witamy koniec świata”.
Do III edycji zgłoszono 112 utworów, spośród których Komisja Kwalifikacyjna rekomendowała do kolejnego etapu 19 najlepszych. Kapituła Nagrody wybrała do etapu finałowego trzy dramaty.
„Błoto” Łukasza Pawłowskiego – W post apokaliptycznym świecie, gdzieś na wsi, gdzieś w Polsce, w domu na uboczu mieszka dorosłe rodzeństwo. Próbują przetrwać, ona czeka na powrót ukochanego. Wokół giną ludzie. Ktoś wymierza sprawiedliwość. Sprawiedliwość?
„Kret/Mara” Katarzyny Szaulińskiej – Byłe kochanki spotykają się w skażonej, promieniotwórczej Strefie, zwanej „Jamą”. Jedna z kobiet umiera, druga ma w sobie Kreta. Co je łączy? Jaka zbrodnia? Co zabiło ludzi w „Jamie” i na zawsze skaziło tę ziemię?
„Norman Freeman” Agnieszki Jelonek – Na pewno coś się stanie, gdy uwierzysz w swoje „nowe, lepsze ja”. Od tej pory pojawią się dwie osoby, „ja” i „ja” w j e d n y m ciele – a to chyba zwiastuje kłopoty? Powitajmy Normana i Freemana w naszym nowym, wspaniałym świecie, dr Jekyll i Mr Hyde przesyłają im (?) pozdrowienia.
W półfinale III edycji znalazły się dramaty:
WSZYSTKIE ŚMIECI NASZEJ MATKI – Joanna Mazur
MARIA,ZOSIA, ANIA, FRANIA -SŁUŻĄCA NIE JEST DO GADANIA – Klaudia Gębska
SAY HI TO ABDO – Mikita Iljinchyk
ZAGAPIENI – Adam Sroka
MÓDL SIĘ ZA NAMI GRZESZNYMI – Maria Gustowska
DLACZEGO MI TO ROBISZ – Grzegorz Staszak
BOBÓWKA – Anna Chudek-Niczewska
DENTIST STORY – Michał Łukocz
ŁOWCY GŁÓW – Dorota Bator
LUTER/VON BORA – Adrian Szafrański
SZACHY – Marcin Bałczewski
MILCZĄC O KARWINIE – Bogusław Słupczyński
BIEDASZYBIE – Paweł Fic
CALUJCIE GO WSZYSCY . BIOPIC – Michał Piedziewicz
WHEN I LOST MYSELF… – Zuzanna Pajowska
TUBYLCY I PRZYBYSZE – Wiktor Rubin